Hayatımıza halen kimliği gizli olan BTC mucidi Satoshi Nakamoto ile giren ve kripto paralarla birlikte giderek daha fazla adını duyduğumuz blockchain teknolojisi, finanstan eğlenceye kadar her sektörü değiştirmeye devam ediyor. Artan teknolojinin artan bilgi ve veri güvenliği ihtiyacını karşılamanın yanında merkeziyetçi yapıdan ademi merkeziyetçiliğe geçişi hızlandıran blockchain teknolojisi hakkında tüm merak edilenleri rehber yazımızda sizler için bir araya getirdik.
Blockchain Teknolojisi Nedir?
Blockchain ya da Blok Zinciri teknolojisi, saklanacak verilerin oluşturulan şifrelenmiş bloklar içine yerleştirildiği ve her bloğun kronolojik sıra ile kendisinden önceki bloğa eklenerek zincir şeklinde muhafaza edildiği dağıtık kayıt teknolojisidir. Dijital defter olarak da adlandırılabilen bu teknolojide, halka açık blok olarak bilinen işlem kayıtları düğümler aracılığı ile herhangi bir merkezi yapıya ihtiyaç duyulmadan eşler arası bilgisayar ağları tarafından doğrulanması sonrası bağlanarak zincir yapı oluşturulur. Özel şifreler ile korunan veriler değiştirilemez ve bu nedenle blockchain ile saklanan veriler son derece güvenlidir.
Blockchain’in Amacı Nedir, Ne İşe Yarar?
Blockchain, herhangi bir merkezi otoriteye ihtiyaç duymadan halka açık bir şekilde bünyesindeki verileri güvenle saklamayı amaçlar. Veri gizliliği sunmak adına geliştirilen blockchain teknolojisi, onay mekanizması olarak eşler arası bilgisayar ağlarından güç alır. Gönüllülerin oluşturduğu onay mekanizması blokların doğrulanmasını sağlayarak doğru verinin belirli bir kronolojik sıra uç uca eklenmesini sağlar. Böylece sistem herhangi bir merkezi otoritenin hegemonyasından uzaklaştırılırken, iyi ya da kötü niyetli aksiyonlara karşı da koruma altına alınır.
Hayatımıza Bitcoin ile girmesi nedeniyle blockchain teknolojisi ile kripto para endüstrisinin bir bütün olarak değerlendirilmektedir. Gerçekte ise blockchain teknolojisi dijital kayıt defteri olarak çalışır ve temelinde gerçek ya da dijital verilerin en güvenli yöntemle saklanmasını esas alır. Kripto para birimleri dışında blockchain’in ne işe yaradığının anlaşılabilmesi için kullanıldığı temel sektörleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kamu,
- Finans,
- Tedarik zinciri,
- Enerji,
- Sağlık,
- Veri güvenliği,
- Oyun ve eğlence,
- İnternet reklamcılığı,
- Hukuk,
- Eğitim,
- Ulaşım ve konaklama.
Blockchain Nasıl Çalışır?
Merkezi yapıda olmayan blockchain, ademi merkeziyetçiliği benimsemektedir. Blok zincir verilerine ulaşmak için tüm bilgisayarlar üzerinden işlem yapılabilirken, yapılan işlemlerin kimlere ait olduğu ve ne zaman yapıldığı gibi önemli detaylara ulaşmak mümkündür. Şeffaf bir yapının inşa edildiği blockchain teknolojisinde alınan kayıtlar belirli bir kronolojik sıraya göre düzenlenmiştir ve değiştirilemez. İşlenen verilerde meydana gelebilecek düzeltmeler için yeni blok eklenerek yapının izlenebilirliği korunmaktadır. Kısaca blockchain’in nasıl çalıştığı aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Blockchain üzerindeki tüm verilerle birlikte verileri işleyen kullanıcıların kimlikleri ve veri işleme tarihleri takip edilebilir.
- Yapılan işlemler değiştirilemez. Bir düzeltme yapılmak istendiğinde yeni kayıt eklenerek yapının tüm detayları korunmuş olur.
- Kullanıcı adı ve soyadı gibi özel bilgiler yerine bütün ağlarca tanınan kullanıcı kimlik numaraları kullanılarak anonim yapı korunur.
- Yapılan tüm işlemler harfler ve rakamlardan oluşan hash fonksiyonları ile şifrelenerek zincire kaydedilir.
- Kaydedilecek işlemler kullanıcı aracılığı ile doğrulanarak kalıcılığı sağlanır.
Blockchain Gelecekte Hayatımızda Nasıl Yer Alacak?
Blockchain teknolojisi 2009 yılından bugüne pek çok alana girdi ve kripto para birimleri dışında finans, sağlık, eğlence ve iş dünyasının pek çok kolunda yapılan yatırımlar ile yaygınlaşmayı başardı. İş dünyasından sosyal yaşantıya, bilimden eğitime kadar çok sayıda farklı sektör ve network üzerinden yürütülen süreçleri değiştirme potansiyeline sahip olan blockchain teknolojisinin geleceğimizi şekillendirmesine kesin gözüyle bakılıyor.
Blokchain’i oluşturan temel öğeler arasında dağıtık büyük defter teknolojisi ve üzerinde değişiklik yapılamayan kayıtlarla birlikte akıllı sözleşmeler adı verilen teknoloji yatıyor. Akıllı sözleşmeler bir dizi kuralı depolayabilen ve bunların otomatik olarak yürütülmesini sağlayabilen bir teknoloji olarak tanımlanabilir. Otomasyon yeteneğine sahip olan akıllı sözleşmelerin sözleşme gereği olan zorunlulukları dayatabilme becerisi, özellikle iş dünyasının ve kamu sektörünün blockchain dönüşümünden muazzam bir etkilenme hissedeceği aşikardır.
Sigortacılık, noterlik, araç kiralama ve satışı, emlak, sağlık ve tedarik zinciri yönetimi gibi en zorlu süreçlerin blockchain eliyle gelecekte daha işlevsel bir yapıya dönüşebileceğine kesin gözüyle bakılmakta; Yapay Zeka (AI) ve Makine Öğrenimi gibi teknolojilerin blockchain ile birlikte hızla ilerlemesi sürpriz olmayacak, elektronik seçim gibi gerçekleşebileceğine yönelik henüz şüphelerin oluştuğu pek çok gelişmenin blockchain ile mümkün olduğunu görebileceğiz.
Blockchain Avantaj ve Dezavantajları Nelerdir?
Blockchain teknolojisi benzersiz özellikleri ile büyük kolaylıklar getirdiği günümüz dünyasında, pek çok alanı değiştirmeye devam ediyor. Sürekli avantajları ile anılsa da teknolojinin halihazırda çözüm bekleyen sorunları bulunmakta ve yeni projeler ile bu sorunlar kısmen çözüme kavuşmaktadır. Teknolojiyi şeffaf bir şekilde değerlendirebilmek adına aşağıda paylaşılan blockchain’in avantajlarına ve dezavantajlarına göz atabilirsiniz.
Avantajları
- En hassas veriler güvenle korunabilir.
- Diğer işlem yöntemlerine nazaran çok hızlıdır.
- Finansal ve devlet kuruluşları gibi merkezi otoritelerin müdahalesinden uzaktır.
- Otomasyon yeteneği pek çok iş sürecini kolaylaştırır.
- Değiştirilemez veri kaydı ile izlenebilir ve şeffaf bir yapı oluşturur.
Dezavantajları
- Kullanıcının özel anahtarını kaybetmesi halinde blok zincire erişimi mümkün değildir.
- Düğüm başına sınırlı olan işlem sayısı, ölçeklenebilirlik sorunları ile yüzleşilmesine yol açar.
- Kaydedildikten sonra verilerin veya işlemlerin değiştirilmesi mümkün olmayıp, bunun yerine yeni kayıt oluşturulması gereklidir.
Blockchain ve Bitcoin İlişkisi
Bitcoin’in yaratıcısı Satoshi Nakamoto, aynı zamanda blockchain teknolojisini de tüm dünyaya tanıştıran isim oldu. Esasen blockchain teknolojisinin geçmişi 1992 yılına dayansa da tüm dünya blockchain’i Bitcoin ile tanıdı ve sevdi. Bu nedenle bugün pek çok kişi, blockchain teknolojisinden bahsederken Bitcoin’i kullanarak teknolojinin sadece kripto paralar için olduğu izleniminin güçlenmesine yol açıyor. Gerçeğe bakıldığında ise Bitcoin her ne kadar blockchain teknolojisine dayansa da sadece kripto para ile sınırlandırılamayacak derinlikte bir teknoloji. Konunun daha net anlaşılabilmesi için aşağıda sıralanan Bitcoin ile blockchain teknolojisi arasındaki temel farklara göz atabilirsiniz:
- Bitcoin, blockchain’i kullanmak için ilk ve en popüler yollardan birisiyken, blockchain bilgiyi kaydetmek için kullanılan yenilikçi bir teknolojidir.
- Bitcoin 21 milyon adetle sınırlandırılmış bir para birimi iken blockchain teknolojisi nicel bir şekilde sınırlandırılamamaktadır.
- Bitcoin para transferi, değer karşılığı ya da ödeme aracı olarak kullanılabilirken blockchain finans dışında kullanım alanlarına sahiptir.
Özet
Blockchain teknolojisi, ilk kripto para birimi Bitcoin ile popülerleşen dijital kayıt saklama yöntemidir. Bu yöntemde merkezi bir otoriteye ihtiyaç duyulmaz ve ademi merkeziyetçi bir organizasyon yapısı ile değiştirilemez ve şeffaf bir veri zinciri oluşturulur. Hızlı işlem yapabilme ve otomasyon gücü ile programlı işlemleri yürütebilme becerisi kazandıran blockchain teknolojisi günümüzde pek çok alanda kullanılır ve geleceği değiştirme potansiyeline sahiptir. Endüstri 4.0 devriminin blockchain eliyle gerçekleşeceği düşünülürken bu düşünce birbiri ardına paylaşılan uygulama ve projeler ile gerçekleşmeye devam etmektedir.
