Merkeziyetsiz finans DeFi, tek bir yaratıcısı olmayan, ancak uygulamaları Vitalik Buterin tarafından icat edilen Ethereum ağı üzerinde inşa edilmiş sistemdir. Bu yazımızda, DeFi'yi yakından inceleyerek, ilgili tüm sorulara cevap vereceğiz.
Defi (Decentralized Finance) Nedir?
Defi, dijital ve merkezsiz finansal işlemlere kolay erişimi amaçlayan sistemdir. Özelliklede mevcut finansal sisteme erişimi olmayan kişiler için tasarlanmıştır. DeFi modüler altyapısı ile avantajlar sunar. Blockchain üzerindeki birlikte çalışabilir tanımlı DeFi uygulamaları tamamen yepyeni bir finansal piyasa oluşturmak için ideal temeli inşa ederler. Ürünler, hizmetler gibi seçenekleri yaratma potansiyeline sahiplerdir.
DeFi'yi Eşsiz Kılan Ne?
DeFi, bankaya güven duymayan kişilerin bankacılık işlemlerini bir otoriteye bağlı olmadan sistemin oluşturduğu bir algoritma yardımıyla yapabilmelerine imkan sağlar. Bu yönü ile diğer kripto para birimlerinden ayrılır. DeFi ağlarına bağlı olan kullanıcılar aynı zamanda sistemin çalışmasını sağlarlar. Bu kapsamda işlemler dünyaya yayılan milyonlarca cihaz üzerinden gerçekleştirilir. DeFi, bu merkeziyetsiz yapı ve başlangıç noktası yakalanarak saldırı düzenleme oranı oldukça düşük olan modeli ile farkını ortaya koyar.
DeFi'nin Misyon ve Vizyonu
DeFi’nin amaçları hakkında ayrıntılar şöyledir:
- DeFi, kripto para finansmanın en önemli kısımlarından biri olmayı amaçlar.
- Bu sürede hızla büyümek ve alt dallarda uygulamalar ile global anlamda tercih edilmek ister.
- Finansal özgürlüğü sunarak, finansal yatırım kavramlarını dijital dünyaya aktarmayı hedefler.
- Güncelliğini en fazla ihtiyaç duyulan kredi, risksiz vadeli yatırım işlemlerine yönlendirerek, kripto para dünyasında kalıcılığı ve şeffaflığı yakalamayı hedefler.
- Ethereum’un ana itici gücü olarak tanımlanma amacına sahiptir.
- Son olarak kazandığı 900 milyon dolarlık merkezsiz finansal yatırım değerini aşmayı hedefler.
- Kendisini bankacılık finans işlemleri alternatifi olarak gösterip başladığı bu yolda, temel finansal sistemin yerine alma çabasına girmiştir.
Nasıl Çalışır?
DeFi çalışma sistemi hakkında detaylar şu şekildedir:
- DeFi öncelikli olarak tek bir merkeze bağlı değildir. Blockchain sistemi üzerinde çalışırken birden farklı uygulama tipi ile modellenir.
- DeFi uygulamaları ise Blockchain ağı üzerinden yatırımcı tarafları birleştirerek çalışırlar.
- Bu işlem için herhangi bir izin almazken aracı kurum kullanılmaz.
- Çalışma sisteminde temel eleman akıllı kontratlardır.
- DeFi topluluğundan bor vermek isteyen bir kullanıcı ağda bunu bildirdiğinde akıllı kontrat devre girer.
- Bankacılık finansal sisteminden yararlanamayan bir kullanıcı ise bu kontrat işlemi üzerinden borç almak için emir verir.
- Eşleşen kullanıcılar aracı olmadan kontratın güvenli kodları altında bir kredi alıp verme işlemini gerçekleştirirler. Aslen sistemin temeli budur.
Nasıl Kullanılır?
DeFi kullanmak için borç vermek, almak veya vadeli işlem seçeneklerine dahil olmak gerekir. Blockchain ağında olan farklı DeFi uygulamaları kullanılarak, gerekli finansal işlemleri yapılır. DeFi ile vadeli işlem yaparken, iki veya daha fazla taraf arasında belirli bir varlığın değerini elde edebilmek için dijital varlığın performansına bağlı bir akıllı sözleşme yapılır.
Vadeli İşlemleri Oldukça Esnektir
DeFi vadeli işlemleri oldukça esnek rakamlara sahiptir. Çünkü temelinde yer alan akıllı kontratları, otomatik olarak sistemde hareket eden tokenize vadeli işlemler kontratları önermektedir. DeFi sisteminde bir yatırımcı dalgalanmalardan korunmak ve varlığın gelecekteki performansını önceden belirlemek için vadeli işlemlere dahil olarak kripto para birimlerini elinde tutabilir. Vadeli yatırımın yapılabileceği DeFi uygulamaları ise UMA, Synthetix olarak tanımlanmışlardır.
Kriptop Para Yatırımcılarından Borç Alınabilir
Diğer bir kullanım şekli ise borç almaktır. Belirli sebepler ile kredi almak için bankaya başvuru yapamayanlar yine DeFi ekosistemine sahip olan UMA, Synthetix ve MarkerDAO gibi uygulamalar ile borç vermek isteyen kripto para birimi yatırımcılarına ulaşabilirler. Bu alanda arada hiçbir aracı kurum olmadan kripto para birimi miktarı kadar değer bir kullanıcı tarafından, borca ihtiyaç duyan diğerine verilir. Bu işlem ise bir akıllı kontrat ile kayıt altına geçerken, borç alan kullanıcı kontratta yer alan verilere göre zamanı geldiğinde kripto para birimi ile ödeme yapacaktır. Bir bankadan kredi alma işleminden hiçbir farkı olmayan bu sistemde daha avantajlı olarak şartlara uyma veya aracı komisyonu ödeme gibi detaylar ile uğraşılmaz.
Avantajları Neler?
Merkeziyetsiz finans sistemine ilişkin avantajlar şu şekilde sıralanır:
- DeFi kapsamında birden fazla uygulama ile finansal araçlardan yararlanma,
- Bankalardan kredi alamayan ve vadeli yatırım yapamayan insanların yatırım yapma hakkına sahip olabilmeleri,
- Yeterli kripto para birimine sahip insanların borca ihtiyacı olanlara komisyonsuz kredi verebilmeleri,
- Tüm işlemlerin Blockchain ağında kayıt altına alınması ve herkes tarafından görüntülenebilmesi, şeffaflık,
- Blockchain sayesinde bir kez yapılan finansal işlemin defalarca ikinci kez kaydedilememesi ve dolandırıcılık riskinin ortadan kalması,
- Akıllı kontratlar ile gerçekleşen finansal işlem sayesinde borçlu tarafın ödemeye ilişkin koşulları kabul etmesi,
- Ethereum platformunda tasarlanan yüksek teknolojili uygulamalar içinde işlem yapma,
- Dünyada bankacılık ürünlerinden yararlanamayan 1,7 milyon insanın artık yatırım yapabilmesi,
- Kredi alma veya vadeli işlemlere katılma koşullarında 7/24 online işlem gerçekleştirme,
- Coğrafya veya gecikmeli işlem kısıtlamalarına tabi olmama,
Bu avantajların tümü DeFi ekosistemi ile sunulur.
Dezavantajları Neler?
DeFi, birçok yeni yönü ile finans anlayışını kökten değiştirecek bir yapıya sahiptir. Bu sistemin hala başında olunması ile sistem üzerinde belirli açıklıkların bulunmasına neden olur. Şu an eksik olarak tanımlanan iki farklı yönü bulunur. Dünyanın tümünde kullanılabilir olmayı amaçlasa da sistemi içinde bulunana kişi sayısı bu hedefi karşılamaz. İkinci bir sorun ise bu denli çok işlemin bir arada tutulması kapsamında muhafaza edilmesi için geniş bir dijital alana ihtiyaç duyulmasıdır. Hedeflenen toplam kapasiteyi, veri halinde kayıt altına alacak yeni yazılımların uygulanması hakkında projeler oluşturulmaktadır.
DeFi Altcoin Projeleri Nelerdir?
Ethereum’un birlikte çalışabilirliği ve akıllı sözleşme yeteneklerinden faydalanarak gözetim dışı finansal hizmetleri kitlesel pazara taşımak için ortaya çıkarılmış DeFi’nin Altcoin projeleri şunlardır:
- DIA: Şeffaf ve açık erişimli, kar amacı gütmeyen İsviçre Blockchain’i olarak bilinir. DIA, DeFi ekosistemi içinde, DIA token sahiplerinden meydana gelen merkeziyetsiz bir topluluğun kontrolündedir. DIA’nın yönetişim token’ı piyasanın kilit aktörlerine teşvik şeklinde hizmet etmektedir.
- Orion Protocol: Orion, deneyimli Blockchain geliştiricilerinden Waves borsası yaratıcısı Alexey Koloskov liderliğinde geliştirilen ve şimdiye kadar en gelişmiş likidite toplayıcı üzerine B2B ve B2C çözümlerinin uygulaması ile yapılan altcoin’dir.
- im: Blockchain merkezli olmayan, işlem gücü ve depolama işlemleri için kullanılan, bir sohbet protokolü tarafından desteklene altcoin’dir.
- Chainlink: Chainlink ağı dünya verilerine, ödemelere bağlanılabilen karmaşık akıllı sözleşmeler için gerekli güvenli giriş ve çıkışları sağlamak amacı ile tasarlanmıştır. Geçen yıldan bu yana LINK kripto para birimi ile istikrarlı bir artış içindedir.
- Bancor: Çeşitli platformlar üzerinde otomatik değişimleri destekleyen zincir içi likidite protokolüdür. Gelecek zamanlama, BNT ticaret hacmini işleme, blok zincirindeki varlıkları nakite döndürme yeteneklerine sahip bir projedir.
DeFi Uygulamaları Nelerdir?
İnsanlar tarafından en çok tercih edilen ve DeFi ekosistemi içinde oluşturulan uygulamalar şunlardır:
- Compound: Ethereum’da en büyük ikinci uygulama olarak bilinen ve yeni finansal evrenin kapılarını açmak için geliştiricilere özel açık kaynaklı bir protokol olarak bilinir. Açık kaynaklı finansal işlemlerde borç alma işlemlerinin yapılabilmesini sağlar.
- Synthetix: Satblecoin projesi Havven olarak ilk çıkışını yapan, Şubat 2019’da ana ağda başlatılmadan hemen önce genişletilen kripto para birimidir. Synthetix platformu ise 2019 senesinden beri fiat para birimlerini, emtiaları, kripto varlıkları temsil eden 20 rakamının üzerinde Synth’i destekler.
- Oikos: Synthetix’in bir TRON versiyonu olarak bilinir. Emtialar, hisse senetleri, fiat para birimleri üzerinde zincir üstü etki sağlamak için kullanılır. OKS token tarafından desteklenir.
- 1inch: Piyasa içinde yer alan en iyi DEX toplayıcı olarak bilinir. DeFi için tek bir giriş noktası sağlayarak, platformda en iyi fiyatları birden fazla DEX siparişi vererek edinmeyi sağlar.
DeFi Güvenilir mi?
DeFi, yapısı bozulmaz ve değişiklik yapılamaz bir matematik formül ile koruma altına alınmıştır. Bu kapsamda DeFi ile yapılan tüm işlemlerde güven sağlanır. Sistemin tamamında neden –sonuç ilişkisi kurulur. Yapılabilecek işlemlerin tümü önceden kodlar ile tanımlanmıştır. İşlemlerin hangi şartlarda yapılabileceğine ilişkin olasılıklar dahi değerlendirilir. Bu sebeple DeFi sistemlerinde akıllı sözleşmeler, merkezsiz uygulamalar, konsensüs protokolleri önemli bir yere sahiptirler.
Sonuç olarak
DeFi farkı merkeziyetsiz finansal işlemlerden yararlanma imkanı sunan ekosistemdir. Tek bir kripto para biriminden veya topluluğundan oluşmaz. Ürünleri için ETH ile ödeme gerçekleştirilebilir. Bu kapsamda DeFi sisteminde aktif rol oynamak için ETH saklanabilen bir cüzdan tipine sahip olunmalıdır. Bu cüzdan üzerinden yapılan ödeme işlemleri ile herkes DeFi desteklerinden yararlanarak farklı projeler de meydana getirebilir.
