Stake yapmak, bir yatırımcının kripto para birimini kendi cüzdanında Proof of Stake tabanlı Blockchain sistem işlemlerini sürdürmeye dahil olmak için kitlemesi ve tutması demektir. Bu kapsamda olaya katılım sağlayan kişiler kripto para birimi olarak ödül alırken, aynı zamanda ağın fikir birliğine ulaşmasına katkı sağlamış olurlar. Bu alanda bir nevi madencilik işlemine benzer bir konsept uygulanır. Tabi ki kazanç ise, kripto para birimlerini elde tutarak sisteme katkı sağlamak üzerinden gelmektedir.
Yield Farming’te ise dijital varlığa sahip olan yatırımcı, değer kazanmak hedefi ile kripto para birimlerini ihtiyacı olan diğer yatırımcılara borç olarak verir. Yield Farming modelinde yatırımcılar birbirlerine kripto para likiditesi sağlarken, DeFi projesinden destek alırlar. Son dönemde adından söz ettiren DeFi projeleri Aave (LEND), Compound (COMP) ve Maker (MKR) protokollerinin çalışma prensibi Yield Farming model üzerine kurulmuştur. Bu uygulamalara dahil olan kripto para birimi sahipleri birbirlerine kripto para birimi üzerinden borç verebilirler.
Hangi Kripto Para Birimleri Stake Edilebilirler?
Stake edilebilen kripto para birimleri şu şekilde sıralanır:
- Ethereum 2.0,
- Tezos,
- Icon,
Bu kripto para birimleri Blockchain ağında stake edilebilir kripto para birimleridir.
Ethereum 2.0 Stake Nedir?
En sıcak stake etme seçeneklerinden bir tanesi olan Ethereum 2.0, bugüne kadar adından sıkça söz ettiren ikinci en iyi kripto para birimi platformudur. Bir kişi ETH’ye yatırım yapıyorsa, aslında Ethreum sisteminin ilk doğrulayıcıları arasında yer alan ağa katkıda bulunabilir. Bu kapsamda ağın gelişmesine yardımcı olarak ETH kazancı elde eder.
Bu kapsamda temel amaç ETH’yi cüzdanda kitli tutmak ve karşılığında Ethereum sisteminden ETH ödülü almaktır. İşlem için ETH 2.0 pay sahibi olmak amacı ile cüzdana minimum 32 ETH almak ve Eth1 mainnet istemcisine sahip olmak gerekir. Bunları yapan yatırımcılar, Eth2 LaunchPad’e giderek stake işlemlerine başlarlar.
Tezos (XTZ) Stake Nedir?
Tezos Haziran 2018’de piyasa çıkan ve 230 milyon dolar üstünde yatırım ile en büyük kripto para teklifi (ICO) olarak adından söz ettiren kripto para birimidir. POS’un likit kanıtı olarak LPoS ismi ile anılan bir sürüm kullanır. Tezos yerel para birimi XTZ, stake edilebilir bir kripto para birimidir. Bu birimin stake edilme süreci ise Tezos platformunda ‘’baking’’ olarak isimlendirilir.
Tezos’ta Baker’lar yerel kripto para birimi XTZ ile ödüllendirilirler. İşlem yaparken kötü niyetli girişimlerde bulunan baker’ların ise XTZ’leri ellerinden alınır. Ağ bunu rahatlıkla fark eder. Tezos’ta bir stakerbaker olmak için bir kullanıcının cüzdanında 8.000 XTZ token’ı tutması ve işlem yapmaması gerekir. Bu tokenları tutarlarken tam bir düğüm çalıştıranlar baker sayılırlar. Icon (ICX) Stake
Karmaşık ve Koreli blok zinciri projesi olarak bilinen Icon (ICX) doğal yöntemde stake etmeye izin veren başka bir platformu kullanıcılarına sunar.
Bu platform ise Icon ile delege edilmiş Proof of Stake (DPos) konsensüsü algoritmasının kullanılması açısından Algorand ve Tezos’tan farklıdır. Model kapsamında belirli sayıya sahip kullanıcı yeni bloklar bulup işlemleri doğrularken diğerleri ise işlemleri doğrulayan kullanıcılara bir miktar dijital varlık devrederler. Icon ICX isimli yerel token, bu işlem için kullanılır. ICON2daki senelik stake ödülleri ise %6 ile %36 arasında kullanıcıların yaptığı işlem performansına göre değişir. Bu sistem bir madencilik modeli şeklinde hareket eder.
Nerede Stake Yapılabilir?
Stake yapılan yerler Kripto para borsası platformlarıdır. Borsalar, çok fazla sayıda kullanıcıya ev sahipliği yapmalarına bağlı, doğal olarak stake işlemine giriş yapmışlardır. Yatırımcılar kripto para borsalarında stake yaparak gelir akışlarını çeşitlendirebilir, borçta kalan fonlarını ise borsalarda paraya çevirebilirler. Stake etmeyi destekleyen ve adından söz ettiren kripto para birimi borsaları başında ise Binance ve Coinbase gelir. Bu borsalarda edinilen sanal kripto cüzdanlarında kripto parayı kilitleme veya Ethereum 2.0 stake hizmetinden yararlanarak ETH cüzdan stake ile ETH kazanma yoluna gidebilirler.
Binance İle Stake
Binance işlem hacmi açısından ele alındığında en büyük dijital para borsası olarak bilinir. Bu genişliğine bağlı olarak özellikle ticaret platformları aracılığı ile stake yapma işini amaçlayan tarafından ilk sırada tercih edilir.
Binance’ye web platformu ana sayfasında yer alan ‘’kayıt ol’’ sekmesine giriş yapılarak, tabloya gerekli kimlik ve iletişim bilgilerinin tanımlanması ve onay verilmesi ile kullanıcı olarak dahil olunur. Bu işlemde ise sanal bir kripto para cüzdanına sahip olunarak, ‘’para yatır’’ sekmesi ile hesaba içine banka hesabından bakiye gönderimi yapılabilmektedir. Daha sonra Ethereum 2.0 için Binance Stake hizmetinden yararlanmak mümkün hale gelir. Ek olarak, borsa, DAI, Tether, Binance USD, BTC ve BinanceCoin gibi kripto para birimleri barındıran DeFİstake’de platformda yer alan sistemler üzerinden yapılır.
Coinbase İle Stake
Coinbase ile Stake için ilk olarak Coinbase kripto para borsası platformundan bir kullanıcı hesabı açılması gerekir. Bu işlem için platforma giriş ardından ana sayfada yer alan ‘’kayıt ol’’ sekmesinden ilgili tabloya kimlik ve iletişim bilgileri doldurulup, onay verilir. Bu adımlar ile sistemin kişiye tanımladığı sanal cüzdana, ilk olarak hesaba para yatırma işlemi ardından kripto para satın alınarak eklenebilir. Cüzdanda yer alan kripto paraların kullanımı ile ETH 2.0 stake ve Coinbase Staking kapsamında ALGO ve XTZ stake işlemleri yapılır. Ağ üzerinden cüzdandaki kripto paraları kitleme ile kripto para ödülü alınır.
Stake İşlemi Sunan Cüzdanlar Hangileridir?
Stake işlem imkanı sunan cüzdan çeşitleri şu şekilde sıralanır:
- Ledger: Ledger soğuk cüzdan modellerinde endüstrinin lideri olarak bilinir. Donanım cüzdan olan bu tipin avantajı, kripto para birimleri için tam kontrolü sağlamasıdır. Ledger kullanıcılarına 7 token’a stake yapabilmeleri için izin verir. Bu limit gayet avantajlı bir ölçüdür. Ledger kripto para cüzdanına sahip olan kişiler 7 adet XTZ, ATOM, VeChain, TRX, IoTEX, ALGO, TomoChain, Callisto kripto para birimlerini cüzdan içinde tutarak stake edebilir ve kripto para birimi ödülü alabilirler.
- Trust Wallet: Çok yönlü Trust Wallet, Binance kripto para borsası tarafından desteklenen özel bir cüzdan tipidir. Binance Stake işlemlerine imkanı bu cüzdan ile sağlar. Kullanıcılar bu cüzdanı oluşturarak içinde XTZ, ATOM, VeCahin, TomoChain, IoTEX, CLO, kripto para birimlerini stake ederek, kripto para ödülü alırlar.
- Cool Wallet S: İlk olarak piyasaya sürülen Bluetooth mobil donanım cüzdanı olan bu cüzdan, X-Savings özelliği ile uygulama içinde stablecoin stake’i yapabilmeye imkan sağlar. Bu kapsamda cüzdana sahip olanlar, USDT stablecoin’i cüzdanda tutarak ek stablecoin hediyesi alırlar.
- Trezor: Dünyada piyasaya çıkan en eski donanım cüzdan tipi olan Trezor cüzdan, Exodus gibi 30 adet kripto para birimi alma alt limiti ile stake’e imkan sunar. 30 adet Tezos coin sahibi olan kişiler kripto para birimlerini cüzdanda tutarak ödül alabilirler.
Hizmet Kapsamında Stake Etmek Nedir?
Hizmet kapsamında stake etmek, stake işlemlerini bir hizmet olarak sunan platformlardan yararlanarak kripto parayı saklamak ve aynı zamanda bu platformların talep ettiği ücretleri de kripto para birimi ödemesi ile karşılayarak, ek ödül almak anlamına gelir. Bu platformlar ise StakeCapital ve MyCointainer olarak bilinirler.
SatkeCapital’a üyelik gerçekleştiren ve platformun talep ettiği kadar kripto para birimi ödemesini yapmayı kabul edenler, hesaplarında Loom Network, KAVA, Aion, LPT, Cosmos kripto para birimleri ile stake yaparlar.
MyCointainer platformu kullanıcıları ise üç farklı tipte stake işleminden yararlanırlar. Platformda yer alan PowerMax, Basic veya Power Plus modellerinden birine üyelik sağlayıp, ardından kripto ara birimlerini stake ederler. Basic kullanıcıları kripto para birimlerini kitledikleri her ay 2 dolar değerine denk gelen kripto para birimi, PowerMax üyeleri ise 10 dolar, Power Plus kullanıcıları 50 dolar değerinde kripto para birimi kazanırlar.
DeFiStaking Platformları Nelerdir?
DeFistaking platformları hakkında detaylar şunlardır:
- Marker: Bu platform kullanıcılarına Bitcoin gibi değişken fiyatlı kripto para birimlerine karşı stablecoin ödünç alabilmelerine izin verir. Marker’in popülerliği onu Ethereum sisteminde yer alan ve öne çıkan merkeziyetsiz finans protokollerinden biri yapmıştır. Bu uygulama ile özellikle BTC karşılığında DAI stablecoin ödünç alınır. Bu süreç kapsamında ise yield farmerlar kredi bazında uygulanan ödülleri kazanırken, borçlular ise DAI alımı yaparlar.
- Synthetix (SNX): Synthetix’in kendine ait SNX isimli yerel kripto para birimi bulunur. Platform adında anlaşıldığı gibi bu kripto para biriminin ihraç edilmesi için kullanılır. SNX’ler hisse senedi, kripto para ve fiat gibi gerçek ve fiziksel varlıkları temsil etmek için kullanılan sanal varlıklardır.
- Yerarn Finance: 2020 yılında DeFi toplayıcı protokol olarak ortaya çıkmıştır. Bu sebeple borç verme veya borç almayı kolaylaştırmak yerine, yatırılan fonları elde tutma yoluyla daha düşük riskte getiri elde etme modelini benimser. Aave ve Compound kripto para birimlerini kitleyenler hediye kazanırlar.
Staking İçin Platform Nasıl Seçilmeli?
Staking için platform seçimi yaparken dikkat edilmesi gereken noktalar şu şekildedir:
- Yeni DeFi platformları söz konusu olduğunda bir kurucunun tanıtımı ile ilgili protokollere direk olarak güvenmemek gerekir. Özellikle platform tercihi yaparken Reddit ve Twitter’da kripto para analistlerinin platform için ne yorum yaptığına dikkat edilmelidir.
- Seçimin yaparken yıllık bazda ödüllere ve APY’lere kapılmamak gerekir. Bunun yerine platformun yaşı ve kripto para dünyasındaki itibarı dikkate alınmalıdır.
- Açıklamla kapsamında yüksek stake getirisi sunduğunu iddia eden protokoller yerine Maler, CoolWallet gibi daha saygın alanları tercih etmek gerekir.
- PoS tabanlı platformların bilgilerini kontrol etmek amacıyla CoinMarketCap gibi güvenli sistemlerin kullanılmasına dikkat edilmelidir.
- Seçim yaparken protokollerin stake etme işlemi için sağlanmasını istediği hüküm ve koşulları öğrenmek, okumak gerekir. Bu durumda beklenmedik bir sonuç yaşanmaz.
Kripto Para Nasıl Stake Edilir?
Kripto parayı stake etmek için izlenen iki farklı yöntem ve uygulama şekli hakkında bilgiler şöyledir:
- Kripto Parar Borsasında Staking: Bunun için https://www.binance.com/tr adresine giriş yapılır. Ana sayfada yer alan ‘’kayıt ol’’ sekmesinden erişim sağlanan tabloya kimlik ve iletişim bilgileri girilerek, onay verilir. Sağlanan üyelik ardından hesaba banka hesabından para aktarımı için ‘’para yatırma işlemleri’’ sekmesinden gerekli adımlar izlenir. Ardından otomatik olarak yönlendirilen ana sayfadan ‘’kripto para alım işlemleri’’ sekmesine girerek ETH paritesi satın alma emri verilir. ETH’ler cüzdana gelir. Daha sonra ana sayfa alanından ‘’Finance’’ sekmesine tıklanıp, ‘’BinanceEarn’’ ve ‘’ETH 2.0 staking’’ başlıklarına sırası ile tıklanır. Bu adım ile ekrana açılan pencerede ‘’ şimdi stake yap’’ seçeneği görüntülenir. Bu seçenek üzerine tıklanarak ETH’ler 24 saatliğine kitlenir. 24 saat sonunda ise belirli miktarda hediye alınır.
- Donanım Cüzdanda Staking: Bunun için LedgerLive’a giriş yapılıp yeni bir hesap oluşturulur. İşlem ardından kripto para borsasında yer alan kirpto para birimleri Ledger cüzdana transfer edilir. Daha sonra cüzdan içinde hiçbir işlem yapılmasına gerek duyulmaz. Aktarılan kripto paralar ne kadar süre korunursa o kadar fazla hediye kazanılır.
Yield Farming Nasıl Çalışır?
Yield Farming, kripto para sahiplerinin pasif şekilde gelir sağlamasına imkan tanıyan bir modelde çalışır. Bir nevi borç para verme sistemi olarak hareket eder. Kullanıcı elindeki kripto parayı hizmet sağlayıcının havuzuna ekler. Belirli bir süre boyunca kripto para birimlerine dokunmaz ise belirlenen faiz oranı karşılığında hediye getiri elde eder. Havuza yatırılan coin’ler kripto para jargonuna göre ‘’kitlenmiş’’ konumda bulunurlar. Belirlenen yatırım süresi boyunca kimse bu coinler’e erişim sağlayamaz.
Geleneksel bankacılık sisteminde yer alan mevduat hesabından farklı olarak Yield Farming modelde, kitlene token’lar için protokol tarafından token karşılıkları ödül olarak verilir. Yatırımcı gelir elde etmek için sistemde kitlediği kripto para birimlerini vade süresinde vadesi bozulmayacak şekilde başka amaçlar içinde kullanabilir. Bu kapsamda ise yatırımının bir kısmını başka bir yatırımcıya borç olarak yani kredi olarak verebilir. Buradan ise ekstra bir getiri elde eder.
Yield Farming ve Staking Yöntem Farkları Neler?
Yield Farming ve stake yöntemleri protokol ve işlem amacı bazında ayrılırlar. Stake etme işleminde bir ağın katılımcıları, belirli bir süre boyunca kripto paraları cüzdanda tutma sözünü vererek, kripto para birimi ödülü alırlar. Yield Farming de ise kullanıcılar ellerinde olan coin’leri borsada saklama hizmeti sunan platformlarda bekleterek hediye almayı amaçlamazlar. Coin’ler sadece DeFi havuzlarına yatırlmalı ve o havuzun tokenleri hediye olarak alınmalıdır.
Bunu için ise popüler DeFi projesi Compound ter cih edilir. Örneğin, bir kullanıcı elinde yer alan 100 Ether’i COMP sisteminde kitlerse bunun karşılığı olarak 100 cETH yani CETH adı verilen ödülleri alır. 100 CETH yeniden 100 ETH olarak çevrilebilirken, bundan ek faiz getirisi elde edilir. Eğer ETH kitleme döneminde dolar karşısında değerlenmiş ise kur farkından dolayı kazanç daha da artacaktır.
Yield Farming Compound Protokolü Nasıl Çalışır?
Yield Farming Compound protokolünün işleyişi hakkında bilgiler şunlardır:
- Bi yatırımcı % 20 faiz karşılığında 1 yıl için 1.000 DAI coin’i kitleme kararını COMP içinde tanımlayabilir.
- Bu kapsamda kişi 400 cDAI’yi yatırımının beşinci ayında veya herhangi bir ayda başka bir kullanıcıya borç verebilir.
- Elinde ise 600 cDAI kalır.
- Bu işlemleri yaparken ise protokol yatırımcıya yıl sonunda 400 cDAI faizi verir. Bu bir hediyedir.
- Aynı zamanda kilitleme koşullarında hala korunana 600 cDAI’nin ise %20’si ek kazanç olarak gelir.
Şuan için Compound Yield Farming protokollerinde 1,633 milyar dolarlık değerin üstünde bir arz bulunur. 914 milyar dolar ise ödünç bir para değeri kullanıcılar arasında döner. Staking ve Yield Farming kullanıcıların kripto para dünyasında sıklıkla tercih ettikleri sistemlerdir. Özellikle de Yield Farming için DAI’nin yüksek oranda tercih edildiği ve faiz getirisi açısından en başarılı rakamların bu kripto para birimi ile elde edildiği bilinir.